چالش‌ها و فرصت‌های آموزش لجستیک؛ مصاحبه مجله FIATA با دکتر مرتضی باقری

روابط عمومی انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران-* مجله FIATA در شماره ۱۵۰ خود که در اسفند ۱۴۰۳ منتشر شد، به بررسی روندهای جدید در آموزش و توسعه حرفه‌ای در حوزه لجستیک پرداخته است. در این شماره، گفت‌وگویی با دکتر مرتضی باقری، مدیر آزمایشگاه تحقیقات سامانه‌های حمل‌ونقل و لجستیک (TSL) و استاد دانشگاه علم و صنعت ایران، منتشر شد که در آن بر نقش تحقیقات، فناوری و همکاری‌های دانشگاهی در ارتقای آموزش لجستیک و تربیت نیروی متخصص تأکید شده است.

ضرورت همکاری میان دانشگاه و صنعت

یکی از موضوعات اصلی این مصاحبه، اهمیت تعامل میان دانشگاه و صنعت در بهینه‌سازی آموزش و تربیت نیروی انسانی کارآمد بود. دکتر باقری در این زمینه تصریح کرد که ارتباط مستمر با صنعت، دانشجویان را با چالش‌های واقعی این حوزه آشنا کرده و به افزایش مهارت‌های عملی آنان کمک می‌کند. به گفته وی، این همکاری می‌تواند از طریق برنامه‌های کارآموزی، پروژه‌های مشترک، بازدیدهای میدانی و دوره‌های آموزشی صنعتی تقویت شود.

او همچنین تأکید کرد که دانشگاه‌ها باید برنامه‌های درسی خود را متناسب با نیازهای صنعت به‌روزرسانی کنند. به عقیده وی، آموزش سنتی دیگر پاسخگوی تغییرات سریع لجستیک نیست و نیاز است که دانشجویان مهارت‌های تحلیلی، تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله را در شرایط واقعی کسب کنند.

نقش تحقیقات در بهبود عملکرد لجستیک

دکتر باقری با اشاره به اهمیت تحقیقات در حوزه لجستیک اظهار داشت که پژوهش‌های علمی نقش کلیدی در بهینه‌سازی فرآیندهای عملیاتی دارند. وی دو مزیت اصلی تحقیقات دانشگاهی را در این حوزه برشمرد:

۱. ارائه راهکارهای علمی و عملی: پژوهشگران با تحلیل داده‌ها و شناسایی چالش‌های موجود، می‌توانند راهکارهای نوآورانه‌ای برای بهبود کارایی زنجیره تأمین و کاهش هزینه‌ها ارائه دهند.
۲. آماده‌سازی صنعت برای آینده: از طریق تحقیقات علمی، صنعت لجستیک قادر خواهد بود تغییرات بازار را پیش‌بینی کرده و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نیروی کار ماهری را برای آینده تربیت کند.

وی افزود که توسعه سیستم‌های هوشمند لجستیکی، بهینه‌سازی مسیرهای حمل‌ونقل، استفاده از داده‌های کلان (Big Data) و هوش مصنوعی در تحلیل عملکرد شبکه‌های تأمین از جمله حوزه‌هایی هستند که تحقیقات دانشگاهی می‌توانند به تحول آنها کمک کنند.

تحولات فناوری و تأثیر آن بر آموزش لجستیک

در بخش دیگری از این گفت‌وگو، دکتر باقری به تأثیر فناوری‌های نوین بر شیوه‌های آموزشی در لجستیک پرداخت. به گفته وی، فناوری‌های دیجیتال موجب تحول در نحوه آموزش و یادگیری شده و فرصت‌هایی جدید برای افزایش دسترسی به آموزش‌های باکیفیت فراهم کرده‌اند. از جمله مهم‌ترین این فناوری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شبیه‌سازی‌های دیجیتال و مدل‌سازی داده‌محور: این ابزارها به دانشجویان امکان می‌دهند تا سناریوهای پیچیده لجستیکی را به‌صورت عملی تجربه کرده و تصمیم‌گیری در شرایط واقعی را تمرین کنند.
• دوره‌های آنلاین و یادگیری از راه دور: کلاس‌های مجازی و پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، امکان دسترسی به دانش تخصصی را برای طیف وسیع‌تری از دانشجویان فراهم کرده و هزینه‌های آموزشی را کاهش داده‌اند.
• واقعیت مجازی و متاورس در آموزش: دکتر باقری از تجربه دانشجویان خود در شرکت در نمایشگاه‌های مجازی لجستیکی با استفاده از فناوری متاورس سخن گفت و آن را روشی مؤثر برای آموزش عملی در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده دانست.

جذب نسل جوان به حوزه لجستیک

از دیگر موضوعات مطرح‌شده در این مصاحبه، راهکارهای جذب نسل جوان به حوزه لجستیک و حمل‌ونقل بود. دکتر باقری معتقد است که برای جلب علاقه جوانان، باید برنامه‌های آموزشی را متناسب با ویژگی‌های نسل جدید طراحی کرد. وی به دو عامل کلیدی در این زمینه اشاره کرد:

۱. نقش فناوری‌های پیشرفته: نسل جدید به فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا (IoT) علاقه‌مند است. تلفیق این فناوری‌ها با مفاهیم لجستیکی، می‌تواند موجب افزایش جذابیت این رشته برای جوانان شود.
۲. روش‌های یادگیری تعاملی و مبتنی بر بازی (گیمیفیکیشن): نسل آلفا و نسل Z تمایل بیشتری به یادگیری از طریق بازی‌های تعاملی و محتوای دیجیتال دارند. استفاده از این روش‌ها در برنامه‌های آموزشی، می‌تواند به جذب و نگهداشت استعدادهای جوان در حوزه لجستیک کمک کند.

پیشنهادات برای بهبود آموزش لجستیک

دکتر باقری در پایان مصاحبه، راهکارهایی را برای ارتقای سطح آموزش لجستیک ارائه کرد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش تعامل دانشگاه و صنعت از طریق ایجاد برنامه‌های آموزشی مشترک، دوره‌های کارآموزی و پژوهش‌های کاربردی.
• به‌روزرسانی سرفصل‌های آموزشی برای همخوانی با نیازهای بازار کار و تحولات فناوری.
• استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی نظیر کلاس‌های آنلاین، پلتفرم‌های یادگیری دیجیتال و واقعیت مجازی.
• توسعه مهارت‌های نرم از جمله توانایی کار تیمی، تفکر انتقادی و مهارت‌های ارتباطی در کنار مهارت‌های فنی.

دکتر مرتضی باقری در این گفت‌وگو، بر لزوم تغییر رویکردهای آموزشی در حوزه لجستیک تأکید کرده و همکاری میان دانشگاه، صنعت و فناوری را به‌عنوان عامل کلیدی در ارتقای کیفیت آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص معرفی کرد. به گفته وی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تدوین برنامه‌های آموزشی عملی و تقویت مهارت‌های دانشجویان، می‌تواند موجب بهبود کارایی صنعت لجستیک و افزایش رقابت‌پذیری آن در سطح بین‌المللی شود.